ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ....ΔΡΑΚΑΙΝΑ !!!

Γνωστά και άγνωστα «μυστικά» του αθέατου αλλά τόσο σημαντικού Σπηλαίου Δράκαινα, που βρίσκεται στο απόκρημνο και εντυπωσιακό φαράγγι του Πόρου στη Noτιοανατολική Κεφαλονιά, θα αποκαλυφθούν την Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2012, ώρα 7 μμ., στον χώρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 136, Θησείο).

Στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων «Περιηγήσεις με την Αρχαιολογική Υπηρεσία» που διοργανώνει ο ΣΕΑ, η Δρ. Γεωργία Στρατούλη, αρχαιολόγος της Γενικής Γραμματείας Πολιτισμού - ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΑΙΘΠΑ και υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος των προϊστορικών επιχώσεων της Σπηλιάς της Δράκαινας, θα δώσει διάλεξη με τίτλο «Σπήλαιο Δράκαινα στο φαράγγι του Πόρου Κεφαλονιάς: η αρχαιολογική και κοινωνική διάσταση 20 χρόνων έρευνας».


«Οι πρώτες μη συστηματικές ανασκαφές στη ‘Σπηλιά της Δράκαινας’ ή ‘του Δράκου τ΄αχούρι’, όπως τη λένε οι ντόπιοι, ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1992 από τρεις γυναίκες αρχαιολόγους, την Ευαγγελία-Μιράντα Χατζιώτη (Διευθύντρια των Ανασκαφών του Σπηλαίου μέχρι το 2002), την Ελένη Κοτζαμποπούλου και εμένα. Μετά από έρευνα λίγων ημερών διαπιστώσαμε ότι η σπηλιά έκρυβε στα σπλάχνα της αφενός αρχαιότητες των ιστορικών χρόνων και αφετέρου επιχώσεις της νεολιθικής εποχής», δηλώνει στο ΑΜΠΕ η κ. Στρατούλη, αναφερόμενη στην πρώτη ομάδα αρχαιολόγων του Υπουργείου Πολιτισμού που 20 χρόνια πριν διατάραξε την ησυχία των … νυχτερίδων της σπηλιάς.

Έκτοτε, η ανασκαφή του Σπηλαίου, το οποίο βρίσκεται σε ιδανική θέση καθώς ελέγχει το φαράγγι και τον θαλάσσιο δίαυλο μέχρι τις απέναντι ακτές της Στερεάς Ελλάδας στα ανατολικά, αλλά και την εύφορη λεκάνη των Τζαννάτων στα ριζά του επιβλητικού Αίνου στα δυτικά, συνεχίστηκε ως συστηματική στα 1994-1996, 1999-2002 και 2004-2005, πάντα υπό την αιγίδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος. Από το 2003 βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πολυσχιδές διεπιστημονικό πρόγραμμα έρευνας με στόχο τη διεξοδική μελέτη του πολυπληθούς και πλούσιου σε πληροφορίες αρχαιολογικού υλικού από τα παλαιότερα, τα νεολιθικά στρώματα του σπηλαίου. Ένα πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν πολλοί ειδικοί επιστήμονες από ελληνικά και άλλα ευρωπαϊκά Ερευνητικά Κέντρα και Πανεπιστήμια, όπως γεωλόγοι & γεωαρχαιολόγοι, αρχαιοβοτανολόγοι, ζωοαρχαιολόγοι, και άλλοι. Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα παρουσιάζεται στην πολύ ενδιαφέρουσα επίσημη ιστοσελίδα της θέσης http://www.drakainacave.gr.

«Σήμερα, μετά από πολυετή έρευνα, γνωρίζουμε από τη μελέτη της συναδέλφου αρχαιολόγου κ. Ε.-Μ. Χατζιώτη ότι από το τέλος του 7ου ως τις αρχές του 2ου αι.

π.Χ. η σπηλιά ήταν ένα αγροτικό ιερό αφιερωμένο στις Νύμφες, όπως αυτό βεβαιώνεται από εγχάρακτες επιγραφές σε αγγεία του 3ου αι. π.Χ. Επίσης, το λατρευτικό χαρακτήρα του σπηλαίου απέδειξαν υπολείμματα πυρών, πολλά οστά αιγοπροβάτων και άλλων οικόσιτων ζώων, χρηστική αλλά και λεπτή αναθηματικού τύπου κεραμική, καθώς και πήλινα εικονιστικά αφιερώματα, δηλαδή προτομές, ανάγλυφα πλακίδια και ειδώλια», συμπληρώνει η κ. Στρατούλη.

Τελετές ενηλικίωσης και άλλα μυστικά Όμως, ακόμα περισσότερα «μυστικά» έκρυβαν τα βαθύτερα στρώματα της Δράκαινας.

Κάτω από τις επιχώσεις των ιστορικών χρόνων και τις υποκείμενές τους αρχαιολογικά στείρες φυσικές αποθέσεις, που υποδηλώνουν την απουσία ανθρώπινης δραστηριότητας στο σπήλαιο για μεγάλο χρονικό διάστημα, περίπου από το 2400 και μέχρι το τέλος του 7ου αι. π.Χ., ήρθαν στο φως στρώματα, που ανήκουν στους νεολιθικούς χρόνους, συγκεκριμένα από τα μέσα της 6ης έως τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Η νεολιθική χρήση του σπηλαίου, που ήταν περιστασιακή και όχι συνεχής και αδιάλειπτη, ξεκίνησε γύρω στο 5650 π.Χ. και συνεχίστηκε τουλάχιστον ως το 3700 π.Χ.

«Η Δράκαινα αποτελεί θέση-κλειδί για την έρευνα της Νεολιθικής στον χώρο του Ιονίου, γενικότερα της Δυτικής Ελλάδας, και επιπλέον ‘μνημείο’ που διασώζει κατάλοιπα ιδιαίτερης κοινωνικής δραστηριότητας. Η στρωματογραφική ακολουθία του Σπηλαίου παρέμεινε αδιατάρακτη από νεότερες επεμβάσεις, ενώ το πλούσιο αρχαιολογικό υλικό του ανασκάφτηκε με σύγχρονες μεθόδους και επιπλέον μελετήθηκε από πολυάριθμο δυναμικό ειδικών επιστημόνων», υπογραμμίζει η αρχαιολόγος, τονίζοντας τον έντονα ιδεολογικό και συμβολικό χαρακτήρα του σπηλαίου κατά τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο.

Την ιδιαιτερότητα της νεολιθικής δραστηριότητας στη Δράκαινα μαρτυρά η σύνθεση του αρχαιολογικού υλικού της, όπως εστίες, θρυμματισμένοι σπόροι σιτηρών και οσπρίων για γρήγορη παρασκευή τροφής, κατάλοιπα από κατανάλωση θηραμάτων, αλλά και επιλεγμένων τμημάτων από πρόβατα, κατσίκες και χοίρους, μεγάλος αριθμός αιχμών βελών (άνω των 220 σε αριθμό) και πρόχειρων εργαλείων από πυριτόλιθους για τεμαχισμό, αλλά και λίθινων τριβείων και τριπτήρων για παρασκευή χρωστικών, ακόμη αγγεία για παρασκευή και κυρίως κατανάλωση τροφών και υγρών, καθώς και πήλινα σκεύη και κοσμήματα που σκόπιμα θραύστηκαν ή/και εναποτέθηκαν στη σπηλιά. Η είδηση για την εύρεση ενός εξαιρετικά σπάνιου για τον ελληνικό χώρο νεολιθικού νήματος, ηλικίας 7.000 ετών, έκανε τον γύρο του κόσμου το 2011, ενώ ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν οι ειδικοί στην επαναλαμβανόμενη σε μεγάλα χρονικά διαστήματα κάλυψη τμήματος των χρησιμοποιημένων επιφανειών του σπηλαίου με «ασβεστοδάπεδα».

Τα νεολιθικά αυτά δάπεδα κατασκευάζονταν από φυσικά υλικά, κυρίως από μάργα, που συνέλεγαν οι κάτοικοι της περιοχής από σημεία εκτός σπηλιάς. Από το υλικό αυτό παρήγαγαν, μέσω της θέρμανσής του, μια μορφή κιμωλίας, που μεταφερόταν εύκολα στη σπηλιά. Εκεί θρυμματιζόταν, αναμιγνύονταν με ασβεστόλιθο και λίγο νερό, και επιστρωνόταν καλύπτοντας παλαιότερες επιφάνειες χρήσης. «Μια σειρά ενδείξεων συνηγορούν στην ερμηνεία αυτών των δαπέδων ως πρακτική σφραγίσματος του παρελθόντος, πιθανώς για την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής του παρόντος μέσω της διαφύλαξης της προγονικής μνήμης ή και της λήθης της. Η σύνθεση του αρχαιολογικού υλικού μεταξύ των ασβεστοδαπέδων υποδηλώνει και συναθροίσεις ειδικού περιεχομένου, ίσως και κάποιας μορφής ‘τελετές ενηλικίωσης’, οι οποίες συνδυάζονταν με την κατανάλωση ή και το μοίρασμα τροφής, την κατασκευή συγκεκριμένων εργαλείων καθώς και χρωστικών για την κόσμηση του σώματος (τατουάζ), αλλά και με κυνηγετικές εξορμήσεις συμβολικής σημασίας», επισημαίνει.

Εκπαιδευτικό υλικό και ανάδειξη Ένα πολύ σημαντικό σκέλος του προγράμματος είναι και οι Εκπαιδευτικές Δράσεις, ιδιαίτερα το Διαδικτυακό Πρόγραμμα που φέρει τον τίτλο «Τα μυστικά της Δράκαινας» και το οποίο είναι διαθέσιμο μέσω της ιστοσελίδας (www.drakainacave.gr) του Σπηλαίου.

Πρόκειται για ένα πρωτότυπο και μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα Διαδικτυακό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, που χρηματοδοτήθηκε από την Εταιρεία Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας, με βασικό κορμό του μια παρουσίαση (ppt.) με καρτούν, φωτογραφικό και άλλο πληροφοριακό υλικό, αρθρωμένη σε ενότητες (π.χ. Τι είναι η Αρχαιολογία; Ποιες οι μέθοδοί της; Ποια είναι η διαφορά Ιστορίας & Προϊστορίας, Πως ζούσαν οι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες της Παλαιολιθικής Εποχής και πώς οι αγρότες της Νεολιθικής; Πού βρίσκεται το Σπήλαιο Δράκαινα κ.λπ.), υποστηρικτικό υλικό για εκπαιδευτικούς, κόμικς και παιχνίδια, το οποίο απευθύνεται κυρίως σε παιδιά των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, καθώς και σε μαθητές του Γυμνασίου.

Ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς –όχι μόνο της Κεφαλονιάς– που επιθυμούν να δώσουν μια διαφορετική, σίγουρα πιο ενδιαφέρουσα, διάσταση στη διδασκαλία τους.

Η σημαντική αυτή αρχαιολογική θέση ωστόσο δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς. Η παρουσίαση των ευρημάτων του Σπηλαίου στον Πόρο της Κεφαλονιάς, μέσω μιας τοπικής έκθεσης δίπλα στο φαράγγι, θα ήταν η καλύτερη προσέγγιση, σύμφωνα με την ομάδα των ερευνητών. Μια πρόταση που είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά και έτοιμη από το 2010.

«Μια έκθεση πολύ κοντά στο φαράγγι, αν όχι με το πρωτότυπο αρχαιολογικό υλικό, τουλάχιστον με αντίγραφα, καθώς και με φωτογραφίες, κείμενα, προβολές ή άλλο οπτικοακουστικό υλικό, πιστεύουμε ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί και μάλιστα με χαμηλό κόστος. Ελπίζουμε η Πολιτεία να υλοποιήσει την πρότασή μας για την πολλαπλών διηγήσεων παρουσίαση ευρημάτων του Σπηλαίου στον Πόρο, η οποία θα έχει πολλαπλασιαστική συμβολή στην ανάπτυξη του τόπου», καταλήγει η κ.

Στρατούλη.

Ελ. Μάρκου           

Ομιλία στο Μυκηναϊκό Σεμινάριο του Πανεπιστήμιου Αθηνών 20 Δεκεμβρίου 2012 Δρ Αντώνης Βασιλάκης

Επίτιμος Διευθυντής ΥΠΠΟΤ 
Τέως Έφορος Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας-Ιθάκης & Ζακύνθου"

Υστεροελλαδικό Αψιδωτό/Ελλειψοειδές (ωοειδές) Μέγαρο
στα Τζαννάτα Πόρου Κεφαλονιάς
Ένα μεγάλο αψιδωτό 

ελλειψοειδές/ωοειδές οικοδόμημα της ΥΕ ΙΙ/ΙΙΙ περιόδου, αποκαλύφθηκε κατά το 2012 σε όλη την έκταση του μεχρι τα πατώματα περίπου που είχε ανακαλυφθεί στην προηγούμενη ανασκαφική περίοδο, οπότε είχε ανασκάφτει ένα τμήμα του. Η περίμετρος του είναι 45 μέτρα και το συνολικό εμβαδόν του είναι 168 τ.μ. Ο εξωτερικός τοίχος έχει πάχος 1,20 μ. και οι εσωτερικοί 0,80 μ. Η κάτοψη έχει ακανόνιστο αψιδωτό ή ελλειψοειδές/ωοειδές σχήμα. Το οικοδόμημα εσωτερικά διαιρείται κατά τον άξονα νότου-βορρά σε τρία άνισα τμήματα. Το μεσαίο διαιρείται κατά τον άξονα ανατολής-δύσης σε 2 δωμάτια, συνολικά 4 τέσσερα μεγάλα δωμάτια.
Το σχήμα αυτό, όμοιο ή παραπλήσιο, με ισχυρή παρουσία ήδη στη ΜΕ περίοδο, συναντάται σε σύγχρονα ΥΕ κτίσματα σε όλη την ηπειρωτική χώρα από τη Μεσσηνία μεχρι την κεντρική Μακεδονία, με πιο κοντινό παράλληλο το ελλειψοειδές Μέγαρο Β στο Θέρμον της Αιτωλίας. Στην Κεφαλονιά, με την έντονη μυκηναϊκή παρουσία, που διαπιστώνεται στα πλούσια νεκροταφεία, τέτοιου σχεδίου και μεγέθους μέγαρο, ανακαλύπτεται πρώτη φορά. Η ανακάλυψη του στα Τζαννάτα προσθέτει ουσιαστικά στοιχεία στις ελάχιστες γνώσεις που υπάρχουν για την οικιστική την εποχή αυτή στα Ιόνια νησιά. Ο εντοπισμός του υστεροελλαδικού -μυκηναϊκού οικιστικού κέντρου στον Πορο, σε συνδυασμό με τον, ανασκαμμένο από το 1992, κοντινό ηγεμονικό θολωτό τάφο οδηγεί σε επανεξέταση των απόψεων για την ιστορικότητα της επικράτειας του άνακτα των Κεφαλληνων Οδυσσεα και τη μυκηναϊκή Ιθάκη, που βρισκόταν εδώ κατά την άποψη μας, που για πρώτη φορά στηρίζεται σε «διδακτικά» ανασκαφικά στρωματογραφικά δεδομένα.

ΠΗΓΗ      e-poros